سه شنبه, 29 اسفند 1402   9. رمضان 1445
 
instagram twtr fbk telegram Aparat

شبهات دانش آموزی: آیا می‌توان خداوند را تصور و توصیف نمود؟

 پاسخ به شبهات دانش آموزی توسط: مسعود بسیطی (کارشناس علوم تربیتی  و ادیان و فرق؛ این آدرس پست الکترونیک توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید )

 با اهتمام: زهرا فرخی (کارشناس علوم تجربی؛ این آدرس پست الکترونیک توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید )

  

پیش از پاسخ به این سوال که «آیا می توان خدا را تصور و توصیف نمود» درباره‌ی دو سوال زیر بیاندیشید:

 

 سؤال اول: آیا می‌توانید آب موجود در یک مخزن 200 لیتری را در فنجانی با حجم 50 سی‌سی جای دهید؟ آب یک اقیانوس را چطور؟ ...

 

واضح است که نه من و نه شما نمی‌توانیم محتوای یک مخزن بزرگ را در فنجانی کوچک جای دهیم.

 

 

سؤال دوم: من سازنده‌ی یک ساعت هستم. آیا ساعت می‌تواند بر من احاطه پیدا کند و حقیقت مرا بشناسد؟ یک رایانه چطور؟ آیا یک رایانه می‌تواند بر سازنده‌ی خود احاطه پیدا کند و او را دقیقا آنگونه که هست با تمامی ویژگی هایش بشناسد و وصف کند؟

 

مسلما ساعت و رایانه که ساخته شده‌ی دست انسان هستند، نمی‌توانند به سازنده‌ی خود - که البته او هم مصنوع و مخلوق است - تسلط پیدا کنند و او را بشناسند. البته این امکان وجود دارد که ما اطلاعات یا شناختی از خود را در حافظه‌ی دستگاهی وارد کنیم و آن وسیله از آن به بعد بر اساس اطلاعاتی که خودمان به او داده‌ایم، شناختی جزیی و محدود از ما داشته باشد؛ اما باز هم چون بر ما احاطه‌ی کامل ندارد، شناختش نیز ناقص خواهد بود.

با این اوصاف، انسانی که محدود، مصنوع و مخلوق است چگونه می‌تواند خالق بی‌نهایت را در فنجان ذهن خود جای دهد؟ چگونه می‌تواند بر او تسلط یابد و سپس او را تصور، تصدیق و توصیف نماید؟

 

 

حقیقت این است که فکر و تصوّرات انسان هیچ‌گونه تسلطی بر خدا ندارد. دقیق‌ترین فکرها، تصورات و توهمات انسان نسبت به خدا، ساخته‌ی ذهن انسان است و خدای واقعی نیست.[1] خدای واقعی بزرگ‌تر از آن است که وصف شود. (اللَّهُ أَكْبَرُ مِنْ أَنْ يُوصَف‏)[2].

اگر خدای ذهنی را پرستش کنیم:

       1. برای حل بسیاری از مشکلات‌مان از این خدا ناامید هستیم؛ چون خدای ذهنی، تنها ساخته‌ی مغز ماست، پس‌دستش بسته و محدود است.

       2. ما نیز به‌نوعی بت‌پرست هستیم؛ با این تفاوت که بت ما در طاقچه‌ی ذهنمان است و بتِ بت‌پرستان در طاقچه‌ی اتاقشان.

       3. بزرگ‌ترین گناه را مرتکب شده‌ایم چون خدا را تشبیه کرده‌ایم و خدای واقعی را پرستش نکردیم.[3]

       ...

 

 

خدای واقعی تجسّم نمی‌شود، با حواس پنج‌گانه درک نمی‌شود و توسط بشر قابل وصف نخواهد بود.[4] شناخت خداوند، تنها در صورتی امکان دارد که خالق متعال خودش، خود را به ما بشناساند.[5] مانند اینکه رایانه یا هر دستگاه دیگری به‌خودی ‌خود بر سازنده‌اش احاطه و شناخت ندارد؛ مگر اینکه سازنده‌ی آن، برنامه‌ و اطلاعاتی راجع به شناخت خود در آن قرار داده باشد.

ما نیز هیچ احاطه‌ای بر خالق خویش نداریم[6] و به‌ خودیِ ‌خود نمی‌توانیم او را بشناسیم. در واقع خداوند مهربان، بخشی از معرفت خود را در درون ما قرار داده و ما را قادر ساخته تا اندازه‌ای خالق خویش را بشناسیم.[7] پس اگر می‌گوییم خدا یکتا و بی همتاست، اگر می‌یابیم بر هر کاری تواناست، اگر می‌دانیم بر احوال ما آگاه است، ... همه و همه بخشی از شناختی است که خود در وجود ما قرار داده است.
www.mohammadivu.org.MOHR

 

 

 

 

 

 

 

مطالب مرتبط

آیا انسان می‌تواند از طریق حواس پنج‌گانه خداوند را بشناسد؟

چگونه وجود خدا را ثابت کنیم؟

چگونه خدا را بشناسیم؟

آیا خدا روح دارد؟

آیا خدا جسم دارد؟

آیا خدا دست و پا و صورت و ... دارد؟

آیا خدا از جنس نور است؟

ماهیت خدای واقعی چیست؟

چرا خدا شیطان را - که عامل گمراهیِ انسان‌هاست – آفرید؟

 


[1] امام باقر علیه ‌السلام فرمودند: "کُلَّمَا مَيَّزْتُمُوهُ بِأَوْهَامِکُمْ فِي أَدَقِّ الْمَعَانِي فَهُوَ مَخْلُوقٌ مَصْنُوعٌ مِثْلُکُمْ مَرْدُودٌ إِلَيْکُمْ‏" یعنی: هر چه [از ذات خدا] در ذهن شما بیاید (آن را تصور کنید) در دقیق‌ترین جلوه‌‏ها و مفهوم‏‌هایش، [خدا نیست، بلکه] آن (تصور و پندار) هم مخلوقی مثل شماست که [در وجودش محتاج است و] برگشت وجود او به شما است: بحارالانوار، ج ‏110، ص 34. ؛ همچنین بنگرید به پاورقی شماره 4.

[2] امام صادق علیه السلام فرموده اند: "خدا بزرگتر از آن است که وصف شود": بحارالانوار، ج 81، ص 366.

[3] از امام صادق علیه السلام سؤال شد: «کدام عمل بهترین عمل است؟» امام فرمودند «تَوْحِیدُكَ لِرَبِّك‏» (پروردگار خود را به توحید (بی همتایی) قبول داشتن). سپس پرسیده شد «بزرگترین گناهان چیست؟» امام فرمودند: «تَشْبِیهُكَ لِخَالِقِك‏» (خالقت را شبیه چیزی بدانی، خالق را به مخلوق تشبیه کنی): بحارالانوار، ج ‏3، ص 287.

[4]  امام صادق علیه السلام در توصیف خدای تعالی می‌فرمایند: "لَا يُحَسُّ وَ لَا يُجَسُّ وَ لَا يُدْرَكُ بِالْحَوَاسِّ الْخَمْسِ لَا تُدْرِكُهُ الْأَوْهَام‏": به حس در نمی آید، قابل جستجو نیست، با حواس پنجگانه درک نمی‌شود، اوهام (تصورات) درکش نمی‌کنند: بحارالانوار، ج ‏3، ص 291.

[5] امام سجاد علیه السلام می‌فرمایند: "اِلهیِ ... بِكَ عَرَفْتُكَ وَ أَنْتَ دَلَلْتَنِي عَلَيْكَ ... وَ لَوْ لَا أَنْتَ لَمْ أَدْرِ مَا أَنْت‏": خدایا به تو، تو را شناختم و تو بر خود راهنمایی‌اَم نمودی و اگر تو [با راهنمایی ها و معرفتی که از خود در من نهادی] نبودی هرگز تو را نمی‌شناختم: فرازی از دعای ابوحمزه ثمالی، بحارالانوار، ج 95، ص 82. متن این دعا در کتاب مفاتیح الجنان موجود است.

[6]  خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: "یَعْلَمُ ما بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا یُحِیطُونَ بِهِ عِلْماً‏": آنچه پيش روى و آنچه پشت سرشان است (گذشته و آینده شان) را مى‏داند، و دانش آنان بر او احاطه نخواهد داشت: قرآن کریم، سوره طه، آیه 110. ؛ امیر مومنان در تفسیر آیه‌ی فوق می‌فرمایند: "لَا يُحِيطُ الْخَلَائِقُ بِاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عِلْما" یعنی: دانش مخلوقات بر [ذات] خداوند احاطه پیدا نمی کند: تفسیر برهان، ج 5، ص 850، ذیل آیه‌ی فوق.  

[7] بنگرید به پاورقی شماره 5.

 

اضافه کردن نظر


کد امنیتی
تازه سازی

 

به ما بپیوندید: 

instagram twtr fbk telegram Aparat

  

 
امروز:امروز:1845
این هفته:این هفته:4780
در مجموع:در مجموع:7096114
Center
Pagerank